ഇസ്‌ലാമികാഗമനത്തിനു മുമ്പുതന്നെ കേരളത്തിലെ തീരപ്രദേശങ്ങള്‍ ദക്ഷിണ അറേബ്യയിലെ യമനുമായി വാണിജ്യ ബന്ധം നിലനിര്‍ത്തിയിരുന്നുവെന്ന് ചരിത്രരേഖകള്‍ വ്യക്തമാക്കുന്നു. നൂറ്റാണ്ടുകളായുളള ഈ വ്യപാരബന്ധം ഹദ്‌റമി സാദാത്തുമാരോടെ ഒരു സൂഫി-പണ്ഡിത മതകീയ പാതയായി രൂപാന്തരപ്പെടുകയുണ്ടായി. പ്രത്യേകിച്ചും പതിനെട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിനു ശേഷം, പ്രവാചക പരമ്പരയിലെ സൂഫി പണ്ഡിത വ്യക്തിത്വങ്ങള്‍ യമനിലെ ഹദ്‌റമൗത്തില്‍ നിന്നും വലിയ തോതില്‍ കേരളത്തിലെത്തിയതോടെയാണ് ഈ വ്യാപാരപാതക്ക് മതകീയമായ പുതിയ സാംസ്‌കാരിക മാനങ്ങള്‍ വന്നുചേര്‍ന്നത്. ഈ സമൂഹങ്ങളുടെ വ്യാപനം കേരളത്തിന്റെ ഇസ്‌ലാമിക - സാമൂഹിക മണ്ഡലത്തില്‍ ശക്തമായ പ്രതിഫലനം സൃഷ്ടിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഹദ്‌റമി സാദാത്തുമാര്‍ കുടിയേറിയ മറ്റു പ്രദേശങ്ങളില്‍ സംഭവിച്ച പോലെ കേരളത്തിലും, അന്യസ്വാധീനങ്ങളില്‍ നിന്ന് സംശുദ്ധമാക്കി ശരിയായ സൂഫി ശാഫിഈ മദ്ഹബിലേക്ക് ഇസ്‌ലാമിനെ തിരിച്ചു കൊണ്ടുവരാന്‍ അവര്‍ക്കു സാധിച്ചു. ഇത്‌കൊണ്ടുതന്നെയാണ് കേരള ഇസ്‌ലാം ഹദ്‌റമൗത്തുമായും ഹദ്‌റമീ സാദാത്തുമാര്‍ പ്രബോധനം നിര്‍വഹിച്ച പൗരസ്ത്യ ആഫ്രിക്കന്‍ പ്രദേശങ്ങളായ സാന്‍സിബാര്‍, കോമറോസ്, ഇന്ത്യയിലെ ഗുജറാത്ത്, കൊങ്കണ്‍ തീരപ്രദേശങ്ങള്‍, ഹൈദരാബാദ്, മലായ് ഉപദീപുകളിലെ മലായ, അച്ചി, ജാവ, ഇന്തോനേഷ്യ, മലേഷ്യ, തിമോര്‍ തുടങ്ങിയ പ്രദേശങ്ങളുമായും അദമ്യമായ സാമ്യത പുലര്‍ത്തുന്നത്. കേളത്തിന്റെ മുസ്‌ലിം മത നവോത്ഥാന പരിസരത്ത് വേണ്ട വിധം ശ്രദ്ധിക്കപ്പെടാതെ കിടക്കുന്ന ഹദ്‌റമി സയ്യിദുമാരായ പ്രബോധക സംഘങ്ങളുടെ വിവിധ മേഖലകളിലെ സ്വാധീനത്തിലേക്കുളള ഒരെത്തിനോട്ടം മാത്രമാണ് ഈ ലേഖനം ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്.
പശ്ചാത്തലം
ചെങ്കടലിന്റെയും മെഡിറ്ററേനിയന്‍ സമുദ്രത്തിന്റെയും ഉത്തര അറ്റ്‌ലാന്റിക് സമുദ്രത്തിന്റെയും ദക്ഷിണ ചൈന കടലിന്റെയും ചുറ്റുഭാഗത്തുമുളള രാജ്യങ്ങളെ ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന സമുദ്ര വ്യാപാര പാതകള്‍ വന്നുചേരുന്ന സംഗമകേന്ദ്രമായിരുന്നു ഇന്ത്യന്‍ മഹാസമുദ്രം. ദക്ഷിണ അറേബ്യയില്‍ നിന്ന് ഇന്ത്യന്‍ മഹാസമുദ്രത്തിലേക്ക് നീണ്ടുകിടക്കുന്ന ഇത്തരം കച്ചവട കേന്ദ്രങ്ങളില്‍ പ്രധാനപ്പെട്ടവയാണ് യമനിലെ ഹദ്റമൗത്തിലെ മുകല്ല, ശിഹ്ര്‍ തുടങ്ങിയ തുറമുഖ പട്ടണങ്ങള്‍. ഇസ്‌ലാമിനു മുമ്പ് തന്നെ ഈ തുറമുഖങ്ങളില്‍ നിന്നു ആഫ്രിക്കയും ഇന്ത്യ അടക്കമുളള കിഴക്കേഷ്യന്‍ രാജ്യങ്ങളുമായും വ്യാപാര സാംസ്‌കാരിക ബന്ധങ്ങള്‍ നിലനിന്നിരുന്നു. ക്രി. 1258-ല്‍ മംഗോളുകള്‍ ബഗ്ദാദ് കീഴടക്കിയതോടെ ഇന്ത്യന്‍ മഹാസമുദ്രത്തിലെ ഈ വ്യാപാര പാതയില്‍ ഉളവായ കാതലായ മാറ്റം യമനിലെ തുറമുഖങ്ങള്‍ക്ക് കൂടുതല്‍ അവസരങ്ങള്‍ തുറന്നു നല്‍കുകയുണ്ടായി. സുഗന്ധ വ്യഞ്ജനങ്ങളുടെ നാടായ ഇന്ത്യന്‍ ഉപഭൂഖണ്ഡം, ചൈന, മലായ് ഉപദീപ് തുടങ്ങിയ പൗരസ്ത്യ കേന്ദ്രങ്ങളുമായി പാശ്ചാത്യര്‍ നടത്തിപ്പോന്നിരുന്ന കച്ചവടം പേര്‍ഷ്യന്‍ കടലില്‍ നിന്നും ചെങ്കടലിലേക്ക് വഴി മാറിയതായിരുന്നു മംഗോള്‍ ആക്രമണത്തോടെ സമുദ്രാന്തര വ്യാപാര പാതയില്‍ ഉണ്ടായ ഏറ്റവും വലിയ ഒരു മാറ്റം. തല്‍ഫലമായി, പടിഞ്ഞാറുമായുള്ള കച്ചവടത്തില്‍ ബഗ്ദാദിനുണ്ടായിരുന്ന അപ്രമാദിത്തം നഷ്ടപ്പെടുകയും പകരം ഈജിപ്തിലെ കൈറോ, അലക്‌സാണ്ട്രിയ പോലുള്ള നഗരങ്ങള്‍ വളര്‍ന്നു വരികയും ചെയ്തു. അതോടൊപ്പം, ദക്ഷിണ അറേബ്യയിലെ യമന്‍ തീരത്തുളള ഏദന്‍, മുകല്ല, അറേബ്യയിലെ ജിദ്ദ, ഇന്ത്യയില്‍ ഗുജറാത്തിലെ കാമ്പെ, സൂറത്ത്, ബോംബെ, മലബാര്‍, മലായ് ഉപദീപിലെ മലാക്ക, അക്കെ തുടങ്ങിയ തുറമുഖങ്ങളെയും ഈ മാറ്റം കൂടുതല്‍ ഊര്‍ജ്ജസ്വലമാക്കി (എന്‍ സാങ് ഹോ. 2006, 48). ഇന്ത്യന്‍ മഹാസമുദ്രത്തിലെ ഈ വ്യാപാരപാതയെ ആശ്രയിച്ചുകൊണ്ട് വ്യാപാരികള്‍ക്ക് പുറമേ സൂഫി, പണ്ഡിതരടങ്ങിയ ഒരു പുതിയ ശ്രേണിയും യൂറോപ്പിന്റെ ഉണര്‍ച്ചയുടെ മുമ്പേ സജീവമായിത്തുടങ്ങിയിരുന്നു. പൗരസ്ത്യ ലോകത്ത് യൂറോപ്പ്യന്‍ ആധിപത്യത്തിന് മുമ്പേ ഒരു പൗരസ്ത്യ 'ലോകസംവിധാനം' നിലനിന്നിരുന്നുവെന്ന് അബൂലുഗൂദ് വാദിക്കുന്നുണ്ട് (അബുലുഗൂദ് 1989). ഇന്ത്യന്‍ മഹാസമുദ്രത്തിന്റെ സഞ്ചാര പാതകളിലായി നിലനിന്നിരുന്ന ഈ അനുകൂല സംവിധാനത്തെ വിജയകരമായി ഉപയോഗപ്പെടുത്തിയ സൂഫി പണ്ഡിത വിഭാഗമാണ് ഹദ്‌റമി സാദാത്തുമാര്‍.
സയ്യിദ് അഹ്മദ് ബിന് ഈസ (റ) ആണ് ഹദ്‌റമൗത്തിലേക്ക് വന്ന സാദാത്തുകളിലെ ആദ്യ വ്യക്തി (അല്‍ മശ്ഹൂര്‍ 1984; സെര്‍ജന്റ് 1957). അമവി കാലത്തെ രാഷ്ട്രീയ പ്രതിസന്ധികള്‍ക്ക് ശേഷം ബഗ്ദാദിലും ബസ്വറയിലും വൈജ്ഞാനിക മേഖലയില്‍ സേവനമര്‍പ്പിച്ചു കഴിയുകയായിരുന്ന ഈസന്നഖീബ് (റ)ന്റെ മകനാണ് ഹദ്‌റമൗത്തിലേക്ക് കുടിയേറിയ സയ്യിദ് അഹ്മദ് ബിന് ഈസ (റ). അഹമ്ദ് (റ)ന്റെ പിതാമഹന്‍ സയ്യിദ് മുഹമ്മദ് ബിന് അലി അല്‍ ഉറൈദി (റ) ആണ് മദീനയില്‍ നിന്നും ബസ്വറയില്‍ വന്ന് ആദ്യം താമസമാക്കിയത്. സയ്യിദ് അഹ്മദ് ബിന് ഈസ (റ) വിന്റെ പലായനത്തിനു കാരണമായത് മതപരവും രാഷ്ട്രീയവുമായ കാരണങ്ങളാണെന്നും സാമ്പത്തിക ലക്ഷ്യങ്ങള്‍ ആയിരുന്നില്ലെന്നും വ്യക്തമാണ്. കാരണം, ഇറാഖിലെ ബസ്വറയെ അപേക്ഷിച്ച് താരതമ്യേന ഫലഭൂയിഷ്ടത കുറഞ്ഞ ഹദ്‌റമൗത്ത് അക്കാലത്ത് സാമ്പത്തികമായി ഉയര്‍ച്ച നല്‍കുന്ന സ്ഥലമായിരുന്നില്ല (അല്‍ ശില്ലി 1982, 123). സയ്യിദ് അഹ്മദ് ബിന് ഈസയുടെ സീമന്ത പുത്രന്‍ സയ്യിദ് മുഹമ്മദ് (റ) ബസ്വറയില്‍ തന്നെ തങ്ങുകയായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പിന്‍ഗാമികളാണ് പില്‍കാലത്ത് റയ്യ്, സമര്‍ഖന്ദ്, ബുഖാറ, തബരിസ്ഥാന്‍ തുടങ്ങിയ ദേശങ്ങളിലേക്ക് ഇസ്‌ലാമിക സന്ദേശവുമായി യാത്രതിരിച്ചത് (അല്‍ മശ്ഹൂര്‍ 1984).
സയ്യിദ് അഹ്മദ് (റ)ന്റെ കൂടെ യമനിലേക്ക് വന്ന തന്റെ രണ്ടാമത്തെ പുത്രന്‍ സയ്യിദ് ഉബൈദുല്ല തങ്ങളുടെ മകന്‍ സയ്യിദ് അലവി (റ)ന്റെ പേരമകന്‍ സയ്യിദ് അലി അല്‍ ഖസ്സാമിന്റെ കാലത്തോടെയാണ് സയ്യിദ് വംശം ഹദറമൗത്തില്‍ സ്ഥിരതാമസമാക്കുന്നത്. തരീമിലെ ഖസ്സാം എന്ന പ്രദേശത്ത് ഇരുപതിനായിരം ദീനാര്‍ ചിലവഴിച്ച് സയ്യിദ് അലി (റ) നഗരം കെട്ടിപ്പടുക്കുകയും ബനി അലവി മസ്ജിദ് നിര്‍മിക്കുകയും ചെയ്തതോടെയാണ് ഹദര്‍മൗത്ത് സയ്യിദുകളുടെ വാസകേന്ദ്രമായി മാറുന്നത്. അലി അല്‍ ഖസ്സാം (റ) ന്റെ മകന്‍ മുഹമ്മദ് എന്നവരുടെ പേരമകനായ സയ്യിദ് ഫഖീഹുല്‍ മുഖദ്ദമാണ് ശൈഖ് അബൂമദ്‌യന്‍ ശുഐബ് എന്നവരില്‍ നിന്നും ത്വരീഖത്തിന്റെ സ്ഥാനപ്പട്ടം സ്വീകരിച്ചു ഹദ്‌റമൗത്തില്‍ സൂഫിവഴികള്‍ക്ക് പ്രചാരണം നല്‍കിയത്. മൊറോക്കോയില്‍ നിന്ന് അബൂമദ്‌യന്‍ തന്റെ ശിഷ്യന്‍ അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ മഖ്അദ് എന്നവരെ ഹദര്‍മൗത്തിലേക്ക് തദാവശ്യാര്‍ത്ഥം പറഞ്ഞയച്ചിരുന്നുവെങ്കിലും അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ മഖ്അദ് മക്കയില്‍ വെച്ച് മരണപ്പെടുകയായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിര്‍ദേശ പ്രകാരം പിന്നീട് അബ്ദുല്ലാഹില്‍ മഗ്‌രിബി എന്നവരാണ് സയ്യിദ് ഫഖീഹുല്‍ മുഖദ്ദമിന്റെ അടുത്തേക്ക് സൂഫി സന്ദേശവുമായി എത്തുന്നത്.
അല്ലാഹുവിന്റെ വഴിയില്‍ ഇസ്‌ലാമിക പ്രബോധനത്തിനും വിജ്ഞാന സമ്പാദനത്തിനും സൂഫി മഹാന്മാരെ കണ്ട് അനുഗ്രഹം വാങ്ങുന്നതിനും അവരുടെ മഖ്ബറകള്‍ സന്ദര്‍ശിക്കുന്നതിനും വേണ്ടി ദീര്‍ഘമായ യാത്രകള്‍ ചെയ്യുന്നവരായിരുന്നു ഹദ്റമൗത്തിലെ സയ്യിദുമാര്‍. സയ്യിദ് ഫഖീഹുല്‍ മുഖദ്ദം (റ)ന്റെ മക്കളില്‍ പലരും ഇപ്രകാരം യാത്ര പുറപ്പെട്ടിരുന്നു. സയ്യിദ് അബ്ദുര്‍ റഹ്മാന്‍ അസ്സഖാഫ് (റ) തരീം, ശിബാം, അദ്ന്‍, ബാറൂം, തുടങ്ങി യമനിലെ വിവിധ സ്ഥലങ്ങളിലേക്ക് യാത്ര ചെയ്ത് വിദ്യ സമ്പാദിച്ച പണ്ഡിതനാണ്. തങ്ങളുടെ പിതാമഹന്റെ വഴിയില്‍ കരയിലൂടെയും കടലിലൂടെയുമായി ഇസ്‌ലാമിക മാര്‍ഗത്തില്‍ വിവിധ ദേശങ്ങളിലേക്ക് കാതങ്ങള്‍ താണ്ടി സയ്യിദ് അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ അസ്സഖാഫ് (റ) ന്റെ പിന്‍തലമുറ യാത്രചെയ്തു. തങ്ങള്‍ വന്നുചേര്‍ന്ന സ്ഥലങ്ങളിലെ ഇസ്‌ലാമിക സംസ്‌കാരത്തെ ശുദ്ധീകരിക്കാനും സൂഫിവഴികളിലൂടെ ജനങ്ങള്‍ക്ക് ആദ്ധ്യാത്മിക നേതൃത്വം നല്‍കാനും സയ്യിദുമാര്‍ എല്ലായിടത്തും തയ്യാറായിട്ടുണ്ട്.
ഹദര്‍മൗത്തിന്റെ വിവിധ തുറമുഖങ്ങളില്‍ നിന്നു ഇന്ത്യന്‍ മഹാസമുദ്രം വഴി നടത്തിയ ഈ തീര്‍ത്ഥാടനങ്ങളില്‍ മേല്‍ സൂചിപ്പിച്ച 'ലോക ക്രമ'ത്തെ വിജയകരമായി ഉപയോഗപ്പെടുത്താന്‍ ഹദ്‌റമി സയ്യിദുമാര്‍ക്ക് സാധിക്കുകയുണ്ടായി. ഇന്ത്യന്‍ മഹാസമുദ്ര തീരത്തുള്ള ഗുജറാത്ത്, മലബാര്‍, മലായ് തുടങ്ങിയ കേന്ദ്രങ്ങളില്‍ വിദേശ സഞ്ചാരികള്‍ വന്‍തോതില്‍ എത്തുകയും പിന്നീട് അവിടെയുള്ള ഭരണ സംവിധാനങ്ങളെയും സൈനിക, നീതിന്യായ, മത വ്യവസ്ഥകളെയും നിയന്ത്രിക്കുന്ന വിധം ഈ വിദേശി സമൂഹങ്ങള്‍ സ്വാധീനമുള്ളവരായിത്തീരുകയും ചെയ്തു. പതിനാലാം നൂറ്റാണ്ടില്‍ കോഴിക്കോട് സാമൂതിരി നാലായിരത്തോളം വിദേശ മുസ്‌ലിം കച്ചവടക്കാരെ സ്വീകരിച്ചിരുന്നു. കാമ്പെ, മലബാര്‍, കോറമണ്ടല്‍ തുടങ്ങിയ വിവിധ ഇന്ത്യന്‍ പ്രദേശങ്ങളില്‍ നിന്ന് പുറപ്പെട്ട ഇന്ത്യന്‍ കച്ചവട സംഘങ്ങളെ മലായ് ഉപദീപുകളിലെ മലാക്ക പോലുള്ള വാണിജ്യ കേന്ദ്രങ്ങള്‍ ആവാഹിക്കുകയും കാലക്രമേണ അവര്‍ മലായിലെ ന്യായാധിപരും സമ്പന്ന കച്ചവടക്കാരുമായി മാറുകയുമുണ്ടായി. ഇങ്ങനെ വിദേശികളും അടിമകളും ചേര്‍ന്നു ഇന്ത്യന്‍ മഹാസമുദ്രത്തിലെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളില്‍ സ്ഥാപിച്ചെടുത്ത ഭരണകൂടങ്ങളില്‍ ചിലതാണ് കൈറോവിലെ മംലൂക്, ഏദനിലെ റസൂലിദുകള്‍, കാമ്പെയിലെ മുസഫ്ഫരികള്‍ തുടങ്ങിയവ. ഇത്തരം മുസ്‌ലിം ഭരണ ശൃംഖല നിലനിന്നത് കൊണ്ടാണ് ഇബ്‌നുബത്തൂത്ത പോലുള്ള പതിനാലാം നൂറ്റാണ്ടിലെ സഞ്ചാരികളുടെ യാത്ര സാധ്യമായത്. ഹദ്‌റമി സയ്യിദുമാരും ഇത്തരത്തിലുളള ദേശാന്തരീയ സംവിധാനങ്ങളെ മതവൈജ്ഞാനിക ആവശ്യങ്ങള്‍ക്ക് ഉപയോഗപ്പെടുത്തുകയുണ്ടായി (ഹോ 2006, 99).
ഹദ്‌റമി സയ്യിദുമാര്‍ ഇന്ത്യയില്‍
ആന്‍ഡ്രെ വിങ്ക് തന്റെ 'അല്‍ ഹിന്ദ്: ദ മെയ്കിങ്ങ് ഓഫ് ദ ഇന്തോ ഇസ്‌ലാമിക് വേള്‍ഡ്' എന്ന കൃതിയില്‍ പുരാതന കാലം മുതല്‍ തന്നെ ഇന്ത്യന്‍ തീരങ്ങളില്‍ യമനീ ഹദ്‌റമീ സാന്നിദ്ധ്യം വളരെ കൂടിയ രീതിയില്‍ ഉണ്ടായിരുന്നുവെന്ന് രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട് (വിങ്ക് 1991). ഇന്ത്യന്‍ തീരങ്ങളിലേക്ക് ഹദ്‌റമികളുടെ കുടിയേറ്റം ഇസ്‌ലാമികാവിര്‍ഭാവത്തിനു മുമ്പ് തുടങ്ങിയതാണെങ്കിലും ഹദ്റമൗത്തിലെ സയ്യിദുമാര്‍ വന്ന് തുടങ്ങിയത് പതിനാറാം നൂറ്റാണ്ടിലാണ്. ആദ്യകാലങ്ങളില്‍ വ്യാപാരികളായിരുന്നു ഭൂരിഭാഗമെങ്കില്‍ അവസാന നൂറ്റാണ്ടുകളില്‍ സൂഫികളും പണ്ഡിതരുമടങ്ങുന്ന സയ്യിദുമാരായിരുന്നു പ്രബോധകരായെത്തിയത്. 1750 കളില്‍ അഥവാ യൂറോപ്പ്യന്മാര്‍ കടലില്‍ നിന്ന് കരയിലേക്ക് അധിനിവേശം വ്യാപിപ്പിക്കുന്ന പതിനെട്ടാം നൂറ്റാണ്ടുകളിലാണ് ഹദ്‌റമികള്‍ ഇന്ത്യയില്‍ വ്യക്തമായ ഒരു പ്രവാസി സമൂഹമായി രൂപപ്പെടുന്നത് (ഛൗധരി 1985).
പതിനാറാം നൂറ്റാണ്ടില്‍ ഗുജറാത്തിലേക്കും പതിനെട്ടുകളില്‍ കേരളത്തിലേക്കും അതേ കാലയളവില്‍ തന്നെ മലായ് ഉപദീപുകളിലേക്കും ഹദ്‌റമി സാദാത്തുമാരുടെ വലിയ തോതിലുളള വ്യാപനം നടക്കുകയുണ്ടായി. സയ്യിദ് അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ അസ്സഖാഫിന്റെ അഞ്ചാം തലമുറക്കാരനായ ഗുജറാത്തിലെ അഹമ്മദാബാദില്‍ മറവുചെയ്യപ്പെട്ട് കിടക്കുന്ന സയ്യിദ് ശൈഖ് ബിന് അബ്ദുല്ലാഹില്‍ ഐദറൂസ് ആണ് ഇന്ത്യയിലേക്ക് ആദ്യമായി വന്ന ഹദ്‌റമി സയ്യിദുമാരില്‍ ഒരാളെന്നതാണ് പ്രബലമായ അഭിപ്രായം (അല്‍ മശ്ഹൂര്‍ 1911, 99). 1513-ല്‍ യമനിലെ തരീമില്‍ ജനിച്ച ശൈഖ് ബിന് അബ്ദുല്ലാഹില്‍ ഐദറൂസ് 1551ലാണ് ഗുജറാത്തിലെത്തുന്നത്. അഹ്മദാബാദ്, സൂറത്ത് മറ്റു മുസ്‌ലിം ഭരണ പ്രദേശങ്ങളായ ബീജാപൂര്‍, കൊങ്കണ്‍ തുടങ്ങിയ ഭരണകേന്ദ്രങ്ങളിലെല്ലാം ഐദറൂസ് സാദാത്തുമാര്‍ ജനപിന്തുണയും രാഷ്ട്രീയ പിന്‍ബലവുമുള്ള സംഘമായി വളര്‍ന്നുവന്നു (ഹോ 2006, 53). ബീജാപൂര്‍ സുല്‍ത്താനായിരുന്ന ഇബ്‌റാഹീം ആദില്‍ ഷായുടെ കീഴില്‍ സയ്യിദ് അഹമ്മദുല്‍ ഐദറൂസി (1899-1962)യെപ്പോലുള്ളവര്‍ ഉയര്‍ന്ന സൈനിക സ്ഥാനങ്ങള്‍ വഹിച്ചിരുന്നു (ഖാലിദി 1997, 4-5). മുഗള്‍ ഭരണകാലത്ത് ഹാജി ബീഗം ഹജ്ജിന് വേണ്ടി മക്കയില്‍ പോയപ്പോള്‍ തന്റെ ഭര്‍ത്താവ് ഹുമയൂണിന്റെ മഖ്ബറയില്‍ ഖുര്‍ആന്‍ ഓതുന്നതിന് വേണ്ടി ഹദ്‌റമികളായ സയ്യിദുമാരെ കൊണ്ടുവന്നിരുന്നുവെന്ന് ചരിത്രത്തില്‍ കാണാം (ഖാലിദി 2007, 127). ഡല്‍ഹിയിലെ ഹുമയൂണ്‍ മഖ്ബറയിലെ 'അറബ് കി സറായ്' എന്ന സ്മാരകം മുഗള്‍ രാജധാനിയിലുണ്ടായിരുന്ന ഹദ്‌റമി സാദാത്തുമാരെക്കുറിച്ചുള്ള തെളിവാണ്.
ഹദ്‌റമൗത്തില്‍ നിന്ന് കേരളത്തില്‍ ആദ്യമായി എത്തിയ ഹദ്‌റമി സയ്യിദ് കൊയിലാണ്ടിയിലെ സയ്യിദ് ജലാലുദ്ധീന്‍ മുഹമ്മദ് അല്‍ വഹ്ഥ് എന്ന വലിയ സീതിക്കോയ തങ്ങളാണെന്ന് 'കേരളത്തിലെ സയ്യിദ് കുടുംബങ്ങള്‍', 'കേരളത്തിലെ പ്രവാചക കുടുംബങ്ങള്‍: ഉല്‍ഭവ ചരിത്രം' തുടങ്ങിയ കൃതികളില്‍ നിന്ന് മനസ്സിലാകുന്നു. ഹദ്റമൗത്തിലെ തരീമില്‍ ഹി. 1080 ല്‍ ജനിച്ച വലിയസീതിക്കോയ തങ്ങള്‍ കോഴിക്കോട്ടേക്ക് യാത്രതിരിച്ച് അവിടെ അല്‍പകാലം താമസിച്ച് ഹി. 1113-എ.ഡി 1701 ലാണ് കൊയിലാണ്ടിയിലെത്തുന്നത്. വിവിധ ത്വരീഖത്തുകളുടെ ശൈഖും ധാരാളം ശിഷ്യന്മാരുമുള്ള അദ്ദേഹത്തെ കാണാന്‍ ഹദ്ര്‍മൗത്തില്‍ നിന്നു പോലും സന്ദര്‍ശകര്‍ വന്നിരുന്നു. ക്രി. 1703 ല്‍ കേരളത്തില്‍ എത്തിയ സയ്യിദ് ഖുതുബ് അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ അല്‍ ഐദറൂസ് തന്റെ ആത്മീയ ഗുരുവര്യനായ സയ്യിദ് വലിയ സീതിക്കോയ തങ്ങളെ കാണാന്‍ കൊയിലാണ്ടിയില്‍ എത്തുകയും അവിടെ നിന്നു അനുഗ്രഹം വാങ്ങി പിന്നീട് പൊന്നാനിയില്‍ സ്ഥിര താമസമാക്കുകയും ചെയ്തു (റഹ്മത്തുല്ല 2006). സയ്യിദ് ഖുഥുബ് അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ അല്‍ ഐദറൂസ് തങ്ങളുടെ പൊന്നാനിയിലെ മഖ്ബറ സന്ദര്‍ശിക്കുന്നതിന് ഗുജറാത്തിലേക്ക് കുടിയേറിയ ഐദറൂസ് സയ്യിദുമാരുടെ പിന്‍ഗാമികള്‍ വന്നിരുന്നു (റഹ്മത്തുല്ല 2006). കാലങ്ങള്‍ക്കകം തന്നെ ഹദ്റമൗത്തിലെ പ്രമുഖ സയ്യിദ് കുടുംബങ്ങളായ ജിഫ്രി, ബാ അലവി, ബാഫഖി തുടങ്ങിയ ഖബീലകളില്‍ നിന്ന് ധാരാളം പേര്‍ മലബാറിന്റെ തീരപ്രദേശങ്ങളിലേക്ക് ഒഴുകുകയുണ്ടായി. സൂഫിസത്തിന്റെയും പാണ്ഡിത്യത്തിന്റെയും നിറകുടങ്ങളായ ഹദ്‌റമി സയ്യിദുമാരെ സന്ദര്‍ശിക്കുന്നതിനും അവരില്‍ നിന്നു അനുഗ്രഹവും വിജ്ഞാനവും തേടുന്നതിനും വേണ്ടി പില്‍കാലത്ത് ഇതുപോലെ ധാരാളം പേര്‍ കേരളത്തിലേക്ക് സഞ്ചരിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഹദ്റമൗത്തിലെ പ്രതികൂല സാഹചര്യങ്ങള്‍ക്കെല്ലാം പുറമെ ഇസ്‌ലാമിക പ്രബോധന വഴിയില്‍ സഞ്ചരിച്ച ഈ മഹത്തുക്കള്‍ കേരളത്തിലെ സാമൂതിരി രാജാവിന്റെയും മറ്റുമുള്ള രാഷ്ട്രീയ സാമൂഹിക മത സാഹചര്യങ്ങളില്‍ കൂടി ആകൃഷ്ടരായത് കൊണ്ടാകാം ഈ രീതിയിലുള്ള ശക്തമായ കുടിയേറ്റം പതിനെട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിന് ശേഷം കേരളത്തിലേക്ക് നടത്തിയത് (പി.കെ.എം 2010).
ഹദ്‌റമി സാദാത്തുമാര്‍ എത്തുന്നതിന് മുമ്പേ ഉത്തരേന്ത്യയിലൂടെ വന്ന ബുഖാരി സാദാത്തുമാരുടെ സാന്നിദ്ധ്യവും കേരളത്തിലുണ്ടായിരുന്നു. മധ്യേഷ്യയില്‍ നിന്നുള്ള മുസ്‌ലിം ഭരണാധികാരികളുടെ സാമ്രാജ്യത്വ വ്യാപനത്തോട് ചേര്‍ന്ന് ഉത്തരേന്ത്യയിലേക്ക് കുടിയേറിപ്പാര്‍ത്തവരായിരുന്നു ഇവരില്‍ ഭൂരിഭാഗവും. അഞ്ഞൂറോളം ബുഖാരി സൂഫി സയ്യിദുമാര്‍ തിമൂറിനെ അനുഗമിക്കുകയും അവരുടെ പിന്‍ഗാമികള്‍ കൊട്ടാരത്തില്‍ ഉന്നത സ്ഥാനങ്ങള്‍ അലങ്കരിക്കുകയും ചെയ്തിരുന്നുവെന്ന് റിച്ചാര്‍ഡ് ഈറ്റന്റെ 'ദ സൂഫീസ് ഓഫ് ബീജാപൂര്‍' എന്ന കൃതിയില്‍ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട് (ഈറ്റണ്‍ 1978). കേരളത്തില്‍ ബുഖാരി കുടുംബത്തിന്റെ ശ്രേണി ആരംഭിക്കുന്നത് ഉത്തരകേരളത്തിലെ പ്രശസ്ത മുസ്‌ലിം കേന്ദ്രമായ വളപട്ടണത്ത് ഹി. 928/ ക്രി. 1521 ല്‍ സയ്യിദ് അഹ്മദ് ജലാലുദ്ധീന്‍ ബുഖാരി തങ്ങള്‍ എത്തിച്ചേര്‍ന്നതോടെയാണ് (കൊന്നാര് 2004, 59). ബുഖാരികള്‍ക്ക് പുറമെ ഐദറൂസ്, ജിഫ്രി, ശിഹാബുദ്ധീന്‍, മൗലദ്ദവീല, ബാഫഖീഹ്, ബാ അലവി, ജമലുല്ലൈല്‍, അഹ്ദല്‍, ഐദീദ്, വഹ്ത്ത്, ബാ ഹസന്‍, ഖരീദ്, അല്‍ ഹദ്ദാദ്, തുടങ്ങി നാല്‍പതോളം സയ്യിദ് കുടുംബങ്ങള്‍ കേരളത്തില്‍ വന്നിട്ടുള്ളതായി (കൊന്നാര് 2004) നമുക്ക് കാണാന്‍ സാധിക്കും.
ഇസ്‌ലാമിന്റെ ജനകീയ വല്‍കരണം
കേരളത്തിലെ ഇസ്‌ലാമിക വൈജ്ഞാനിക സൂഫി മണ്ഡലത്തിലേക്ക് അമൂല്യമായ സംഭാവനകള്‍ അര്‍പ്പിച്ച് അവയെ സജീവമാക്കി നിര്‍ത്തുന്നതില്‍ ഹദ്‌റമി സയ്യിദുമാരുടെ പങ്ക് നിസ്തുലമാണ്. ദര്‍സ് പഠനത്തിലും ഗ്രന്ഥ രചനയിലും മുഴുകിയിരുന്ന ഇസ്‌ലാമിനെ കേരളത്തില്‍ ജനകീയവല്‍കരിച്ചതില്‍ സയ്യിദ് വംശം അതുല്യമായ പങ്ക് വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്. പൊന്നാനിയെയും കോഴിക്കോടിനെയും മുസ്‌ലിം നഗരങ്ങളായി പരിവര്‍ത്തിപ്പിക്കുന്നതിലും അതിന് ജനകീയ പിന്തുണ കെട്ടിപ്പടിക്കുന്നതിലും സയ്യിദുമാര്‍ വഹിച്ച ഈ സാമൂഹിക പങ്ക് ദര്‍ശിക്കാവുന്നതാണ്. ഹദ്‌റമൗത്തില്‍ നിന്ന് കോഴിക്കോട്ട് കപ്പലിറങ്ങിയ സയ്യിദ് ശൈഖ് ജിഫ്രി (റ)വിനും പൊന്നാനിയില്‍ ഇറങ്ങിയ സയ്യിദ് അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ ഐദറൂസി (റ)വിനും പൊതു ജനസമക്ഷം ലഭിച്ച സ്വീകാര്യത ഇതിനു തെളിവാണ്. ജനങ്ങളുടെ ആത്മീയവും ഭൗതികവുമായ പ്രശ്‌നങ്ങള്‍ക്ക് പരിഹാരം നിര്‍ദേശിച്ചു സംതൃപ്തരായി മടങ്ങുന്ന ജനങ്ങള്‍ കൂടുതല്‍ ഇസ്‌ലാമിലേക്ക് ആകൃഷ്ടരാവുക മാത്രമല്ല, അവരിലൂടെ ഇസ്‌ലാം കൂടുതല്‍ ജനകീയമാവുകയും ചെയ്തു.(മുത്തുക്കോയ തങ്ങള്‍ 2006).
വൈജ്ഞാനിക രംഗത്ത് സയ്യിദുമാര്‍
കേരളത്തിലെ ഇസ്‌ലാമിക വൈജ്ഞാനിക രംഗത്തു ഹദ്‌റമി സാദാത്തുമാര്‍ നടത്തിയ സംഭാവനകള്‍ അനവധിയാണ്. വിവിധ ഇസ്‌ലാമിക വിജ്ഞാന ശാഖകളില്‍ പുതിയ ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുകയും വിജ്ഞാന സമ്പാദനത്തിനായി ദീര്‍ഘമായ യാത്രകള്‍ നടത്തുകയും ജീവിതം മുഴുക്കെ അദ്ധ്യാപന മേഖലയില്‍ മുഴുകുകയും ചെയ്തവരായിരുന്നു സയ്യിദുമാരില്‍ ഭൂരിഭാഗം പേരും. ഇസ്‌ലാമിക കര്‍മശാസ്ത്രം, തസവ്വുഫ്, തഫ്‌സീര്‍, ഹദീസ് ഗോളശാസ്ത്രം, അന്‍സാബ് തുടങ്ങിയ മേഖലകളില്‍ സയ്യിദുമാര്‍ വിലപ്പെട്ട സംഭാവനകള്‍ അര്‍പ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. വെളിയങ്കോട് താമസിച്ചിരുന്ന സയ്യിദ് ശൈഖ് അഹ്മദ് ബിന് ഹസന്‍ ഫക്‌റുല്‍ വുജൂദിന്റെ തസ്വവ്വുഫിലെ കൃതി റഫീഉല്‍ ഖദ്ര്‍, മുണ്ടു പറമ്പില്‍ മറചെയ്യപ്പെട്ട സയ്യിദ് മുഹമ്മദ് ആറ്റക്കോയ് തങ്ങളു (മ. ഹി. 1375)ടെ കൃതി കിതാബു സില്‍സിലത്തിസ്സാദത്തില്‍ അലവിയ്യ, ഖസീദത്തുന്‍ ഫിത്തവസ്സുലി ബി ആബാഇഹിസ്സാദാത്തില്‍ കിറാം, ഖസീദത്തുല്‍ മുനാജാത്ത്, സയ്യിദ് അഹമ്മദ് കുഞ്ഞിക്കോയ തങ്ങളുടെ ലവാമിഉല്‍ അന്‍വാര്‍, ജാമിഉല്‍ ഫവാഇദ് തുടങ്ങിയ പദ്യകൃതികളും, സമസ്തയുടെ അധ്യക്ഷനായിരുന്ന സയ്യിദ് അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ ഇമ്പിച്ചിക്കോയ അല്‍ ഐദറൂസ് തങ്ങളുടെ താരീഖുല്‍ അറബ് വല്‍ അറബിയ്യ, മിന്‍ നവാബിഇ ഉലമാഇ മലബാര്‍, ശൈഖ് ജിഫ്രിയുടെ അല്‍ ഇര്‍ശാദാത്തുല്‍ ജിഫ്രിയ്യ ഫിര്‍റദ്ദി അല ല്ലലാലാത്തിന്‍ നജ്ദിയ്യ, അല്‍ കവാകിബു ദുര്‍രിയ്യ തുടങ്ങിയ കൃതികളും മമ്പുറം തങ്ങന്മാരുടെ സൈഫുല്‍ ബത്താര്‍, ഉദ്ദത്തുല്‍ ഉമറാ തുടങ്ങിയവയും ഇവയില്‍ ചിലതാണ്. കേരളത്തിലെ ബുഖാരി സാദാത്തുമാരില്‍ അധിക പേരും വിവിധ ഇസ്‌ലാമിക വിജ്ഞാന ശാഖകളില്‍ വിലപ്പെട്ട സംഭാവനകള്‍ അര്‍പ്പിച്ചവരാണ്. സയ്യിദ് ഹാമിദ് കോയമ്മ തങ്ങളുടെ മഥാലിഉല്‍ ഹുദ, അല്‍ ബുന്ദുഖ അലാ അഹ്‌ലി സൈഇ വസ്സന്‍ദഖ, ആദാബുല്‍ അക്ല്‍ തുടങ്ങിയ കൃതികളും പാനൂര്‍ തങ്ങളുടെ സ്വഫ്‌വത്തുല്‍ കലാം, അല്‍ മന്‍ഥിഖ് ഫീ ശറഹിത്തഹ്ദീബ്, അല്‍ മദാരിജ് അലാ ഹാമിശിത്തഫാസീര്‍, നുകാത്തുന്‍ മിന്‍ താരീഖില്‍ ഇസ്‌ലാം, അദബുല്‍ മുസ്‌ലിം തുടങ്ങിയവയും വളപ്പട്ടണത്തെ ഹാമിദുല്‍ ബുഖാരി തങ്ങളുടെ നബി കീര്‍ത്തനമായ ഖസീദത്തുസ്സയ്യിദിയ്യ എന്ന കൃതിയും ചില ഉദാഹരണങ്ങളാണ്. തസ്വവ്വുഫ് ആദ്ധ്യാത്മിക മേഖലയില്‍ കൂടുതല്‍ കൃതികള്‍ കാണാനാകുന്നത് സാദാത്തുമാരുടെ തസ്വവ്വുഫിലുള്ള അവഗാഹത്തിനുള്ള നിദര്‍ശനം കൂടിയാണ്.
പത്തൊമ്പതാം നൂറ്റാണ്ടിലെ മലബാര്‍ സൃഷ്ടിച്ച സൂഫി-വൈജ്ഞാനിക-രാഷ്ട്രീയ മണ്ഡലത്തിലെ പ്രതിഭയായിരുന്ന മമ്പുറം സയ്യിദ് ഫദ്ല്‍ പൂക്കോയ തങ്ങളെ പ്രത്യേകം പരാമര്‍ശിക്കേണ്ടതുണ്ട്. പിതാവില്‍ നിന്നും പിതാവിന്റെ സന്തത സഹചാരി ഖുസയ്യ് ഹാജിയില്‍ നിന്നും പ്രാഥമിക വിദ്യാഭ്യാസം പൂര്‍ത്തിയാക്കിയ അദ്ദേഹം വിവിധ ഇസ്‌ലാമിക വിജ്ഞാന ശാഖകളെ ഉള്‍കൊള്ളിച്ചുകൊണ്ടാണ് അസാസുല്‍ ഇസ്‌ലാം എന്ന കൃതി രചിച്ചിട്ടുള്ളത്. മുസ്‌ലിം വിരുദ്ധ നിയമങ്ങള്‍ നടപ്പാക്കിയിരുന്ന ബ്രിട്ടീഷുകാര്‍ക്കും അവര്‍ക്ക് ഒത്താശ ചെയ്തിരുന്ന ജന്മികള്‍ക്കുമെതിരെ രാഷ്ട്രീയ പോരാട്ടത്തിന് ആഹ്വാനം ചെയ്യുന്ന ഉദ്ദത്തുല്‍ ഉമറാ എന്ന വ്യാഖ്യാത കൃതിക്ക് പുറമെ തസ്വവ്വുഫിലും അലവി ത്വരീഖത്തിലും മറ്റു ഇസ്‌ലാമിക വിജ്ഞാനീയങ്ങളിലും അദ്ദേഹം കൃതികള്‍ രചിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഹുലലുല്‍ ഇന്‍സാന്‍ ലി തസ്‌യീനില്‍ ഇന്‍സാന്‍, അല്‍ ഫുയൂളാത്തുല്‍ ഇലാഹിയ്യ വല്‍ അന്‍വാറുന്നബവിയ്യ, അദ്ദുര്‍റുസ്സമീന്‍ ലില്‍ഗാഫിലിദ്ദകിയ്യില്‍ ഫഥീന്‍, ഇളാഹത്തുല്‍ അസ്‌റാരില്‍ അലവിയ്യ വ മനാഹിജിസ്സാദല്‍ അലവിയ്യ തുടങ്ങിയ കൃതികള്‍ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സൂഫി പാണ്ഡിത്യത്തിന്റെ ഉല്‍പന്നങ്ങളായിരുന്നു. മലബാറില്‍ നിന്ന് നാടുകടത്തിയത്തിന് ശേഷം ഹറമിലെ പണ്ഡിതന്മാരായ സയ്യിദ് സൈനി ദഹ്‌ലാന്‍, സയ്യിദ് അലവി അല്‍ മശ്ഹൂര്‍ തുടങ്ങിയ പണ്ഡിത മഹത്തുക്കളുമായും ജമാലുദ്ധീന്‍ അഫ്ഗാനി, തുര്‍ക്കി ഖലീഫ സുല്‍ത്താന്‍ അബ്ദുല്‍ ഹമീദ് രണ്ടാമന്‍ തുടങ്ങിയ രാഷ്ട്രീയ വ്യക്തിത്വങ്ങളുമായും അദ്ദേഹം കൂടിക്കാഴ്ചകള്‍ നടത്തിയിട്ടുണ്ട് (ബാങ്ങ് 2003). തുടര്‍ന്ന് ഹറമില്‍ വര്‍ഷങ്ങളോളം പണ്ഡിതനായി കഴിഞ്ഞുകൂടുകയും ഈജിപ്തിലെ അല്‍ അസ്ഹര്‍ പോലുളള വൈജ്ഞാനിക സര്‍വകലാശാലകള്‍ സന്ദര്‍ശിക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
ഹദ്‌റമികളും സൂഫിസവും കേരളത്തില്‍
പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിനു ശേഷമുള്ള കേരള ഇസ്‌ലാമിക മണ്ഡലത്തെ തസവ്വുഫുമായി അടുപ്പിക്കുകയും സൂഫിരംഗം സജീവമാക്കി നിര്‍ത്തുകയും ചെയ്തതാണ് ഹദ്‌റമികളുടെ മറ്റൊരു സംഭാവന. ഹദ്‌റമി സാദാത്തുമാരുടെ വരവോടെ കേരളത്തില്‍ അലവിയ്യ ത്വരീഖത്തിന് കാര്യമായ വേരോട്ടമുണ്ടായിട്ടുണ്ട്. സയ്യിദ് ശൈഖ് ജിഫ്രി, മമ്പുറം സയ്യിദ് അലവി തങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയവര്‍ അലവിയ്യ ത്വരീഖത്തിന് നേതൃത്വം നല്‍കുകയും അങ്ങനെ ധാരാളം പേര്‍ ഈ സൂഫി സരണിയിലേക്ക് ആകൃഷ്ടരായി വരികയും ചെയ്തു. ഖാദിരി ത്വരീഖത്ത് വ്യാപിച്ചുകൊണ്ടിരുന്ന ആദ്യകാലത്തു തന്നെ ശൈഖ് ഫരീദുദ്ദീന്‍ ബിന് അബ്ദില്‍ ഖാദില്‍ ഖുറാസാനി എന്നൊരാള്‍ കേരളത്തില്‍ വന്ന് ഈ സന്ദേശങ്ങള്‍ പ്രചരിപ്പിച്ചതായി സൂചനയുണ്ട് (രണ്ടത്താണി, 137). നാനൂറു വര്‍ഷങ്ങള്‍ക്ക് മുമ്പ് 1607 -ല്‍ വിരചിതമായ മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ മാല നൂറ്റാണ്ടുകള്‍ക്ക് മുമ്പേയുളള കേരളത്തിലെ സൂഫി സ്വാധീനത്തെ വിളിച്ചറിയിക്കുന്നുണ്ട്. രിഫാഈ റാത്തീബ് മാലകളും 1494-ല്‍ വളപ്പട്ടണത്തെത്തിയ ജലാലുദ്ദീന്‍ ബുഖാരിയുടെ മാലകളും കേരളത്തില്‍ ഹദ്‌റമി സാദാത്തുമാര്‍ വരുന്നതിന് മുമ്പ് വിരചിതമായിട്ടുള്ള അദ്കിയ പോലുള്ള ഗ്രന്ഥങ്ങളും സൂഫിസത്തിന്റെ കാലങ്ങളായുള്ള സാന്നിദ്ധ്യത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു (കുഞ്ഞു 1995, 26). ഹദ്‌റമി സയ്യിദുമാര്‍ വരുന്നതിന് മുമ്പേ ശൈഖ് ശംസുദ്ധീന്‍ മുഹമ്മദ് ബിന് അലാഉദ്ദീന്‍ ഹിസിയ്യ് (റ) തങ്ങളുടെ മഖ്ബറയും പ്രധാനപ്പെട്ട ഒരു തീര്‍ത്ഥാടന കേന്ദ്രമായി മാറിയിരുന്നു.
ഹദ്‌റമൗത്തില്‍ നിന്നു വന്ന സാദാത്തുമാരില്‍ അധിക പേരും സൂഫികളും സൂഫി ത്വരീഖത്തുകളുടെ പ്രചാരകരുമായിരുന്നു. സയ്യിദ് ജലാലുദ്ധീന്‍ വഹ്ത് തങ്ങള്‍ മുതല്‍ പില്‍ക്കാലത്ത് വന്ന അനേകം പ്രമുഖര്‍ വരെ ആദ്ധ്യാത്മിക ജ്ഞാനം കരഗതമാക്കിയാണ് കേരളത്തിലേക്കും മറ്റും യാത്രയായത്. അവരില്‍ പലരും സൂഫി മേഖലയില്‍ അത്യുന്നതങ്ങള്‍ കീഴടക്കിയവരുമായിരുന്നു. ഖുതുബുസ്സമാന്‍ സയ്യിദ് അലവി തങ്ങള്‍, സയ്യിദ് ശൈഖ് ജിഫ്രി, സയ്യിദ് ജലാലുദ്ധീന്‍ മുഹമ്മദ് അല്‍ വഹ്ത് എന്ന വലിയ സീതിക്കോയ തങ്ങള്‍, സയ്യിദുല്‍ ഖുഥുബ് അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ അല്‍ ഹൈദറൂസ് തങ്ങള്‍, സയ്യിദ് ഖുഥുബ് മുഹമ്മദ് ജമലുല്ലൈലി തങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയവര്‍ സൂഫി മേഖയിലെ ഉന്നത സ്ഥാനീയരില്‍ ചിലരാണ്. തന്റെ പിതാവിന്റെ അധികാരങ്ങളെല്ലാം വെടിഞ്ഞ് അച്ചില്‍ നിന്ന് മലബാറിലേക്ക് യാത്ര തിരിച്ച സയ്യിദ് ഖുഥുബ് ജമലുല്ലൈലി തങ്ങള്‍ ഖാദിരിയ്യ, നബഖാതിയ്യ, നഖ്ശബന്ധിയ്യ, സുഹ്‌റവര്‍ദിയ്യ, ചിശ്തിയ്യ എന്നീ ത്വരീഖത്തുകളിലെ ശൈഖായിരുന്നു. സയ്യിദുമാരില്‍ പലരും സൂഫി മേഖലയില്‍ പരസ്പരം ഗുരു-ശിഷ്യ, ശൈഖ്-മുരീദ് ബന്ധങ്ങള്‍ പാലിച്ചു ജീവിച്ചവരായിരുന്നു. സയ്യിദ് ജലാലുദ്ധീന്‍ മുഹമ്മദ് അല്‍ വഹ്ത് തങ്ങളെ സന്ദര്‍ശിക്കുവാന്‍ ശൈഖ് ജിഫ്രി തങ്ങളെയും സയ്യിദ് ഖുഥുബ് അബ്ദുല്‍ റഹ്മാന്‍ ഐദറൂസ് തങ്ങളെയും പോലുള്ളവര്‍ വന്നിരുന്നുവെന്ന് നമുക്ക് മനസ്സിലാക്കാവുന്നതാണ് (കൊന്നാര് 2004; റഹ്മത്തുല്ല 2010). ശിഹാബുദ്ധീന്‍ ഖബീലയിലെ സയ്യിദ് ഹുസൈന്‍ മുല്ലക്കോയ തങ്ങളുടെ മകന്‍ സയ്യിദ് മുഹ്‌ളാര്‍ തങ്ങള്‍, മറ്റു ഖബീലകളിലെ സയ്യിദ് അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ അഹ്ദല്‍, സയ്യിദ് അലിയ്യുല്‍ ഖദീരി, സയ്യിദ് ഹുസൈന്‍ ജിഫ്രി തുടങ്ങിയ പ്രമുഖ സാദാത്തുമാര്‍ കേരളത്തിലെ പ്രമുഖ സൂഫിയും ഖുഥുബുമായ മമ്പുറം സയ്യിദ് അലവി തങ്ങളുടെ ശിഷ്യഗണത്തില്‍ പെടുന്നു. സയ്യിദ് ഫദ്ല്‍ തങ്ങളുടെ ആത്മീയ ശിഷ്യത്വം സ്വീകരിച്ച പ്രമുഖ വ്യക്തിയാണ് പാണക്കാട് സയ്യിദുമാരുടെ പിതാമഹനും സ്വാതന്ത്ര്യ സമരത്തില്‍ ബ്രിട്ടീഷുകാര്‍ നാടുകടത്തുകയും ചെയ്ത സയ്യിദ് ഹുസൈന്‍ ആറ്റക്കോയ തങ്ങള്‍.
ഹദ്‌റമികള്‍ സൃഷ്ടിച്ച നവോത്ഥാനം
കേരളത്തിലെ മുസ്‌ലിം സംസ്‌കാരത്തെ ശീഈ, അന്യസ്വാധീനങ്ങളില്‍ നിന്ന് മോചിപ്പിച്ച് ഇസ്‌ലാമിനെ അതിന്റെ തനിമയിലേക്ക് തിരിച്ചുകൊണ്ടുവരാന്‍ നേതൃത്വം നല്‍കിയവരാണ് ഹദ്‌റമീ സാദാത്തുമാര്‍. പേര്‍ഷ്യ വഴി ഉത്തരേന്ത്യയിലേക്കും പിന്നീട് കേരളത്തിലേക്കും വന്നുചേര്‍ന്ന ശീഈ ഇസ്‌ലാമിക ആശയങ്ങളെ പ്രതിരോധിച്ചു തുടച്ചുനീക്കുകയും തദ്വാര ശരിയായ സൂഫി പാതകളിലേക്ക് ജനങ്ങളെ നയിക്കുകയും ചെയ്യുകയായിരുന്നു മമ്പുറം തങ്ങളെപ്പോലുള്ളവര്‍ ചെയ്തത്. ശിഈ ആചാരങ്ങളുടെ പ്രയോക്താക്കളായിരുന്ന കൊണ്ടോട്ടി തങ്ങന്മാരുടെ ആശയങ്ങളെ ഫത്‌വകളിലൂടെ പ്രതിരോധിക്കുകയും ശരിയായ മാര്‍ഗത്തിലേക്ക് ജനങ്ങളെ വഴി നടത്താനുമായിരുന്നു മമ്പുറം തങ്ങള്‍ ശ്രമിച്ചത്. തങ്ങളുടെ പുത്രന്‍ സയ്യിദ് ഫദ്ല്‍ തങ്ങളും സാമൂഹിക, മതകീയ അരാജകത്വങ്ങളെ ഇല്ലാതാക്കുവാന്‍ രംഗത്തു വരികയുണ്ടായി. ജന്മിമാരുടെ മുന്നില്‍ തലകുനിച്ചു നില്‍ക്കേണ്ട കര്‍ഷക തൊഴിലാളികള്‍ക്ക് തങ്ങളുടെ ആത്മാഭിമാനത്തെക്കുറിച്ച് മമ്പുറം തങ്ങന്‍മാര്‍ ബോധം സൃഷ്ടിച്ചു നല്‍കിയത് തുടര്‍ച്ചയായ സാമൂഹിക നവോത്ഥാന പ്രക്രിയയിലൂടെയായിരുന്നു. ബ്രിട്ടീഷ് വിരുദ്ധ രാഷ്ട്രീയ പോരാട്ടങ്ങളില്‍ മാത്രം മമ്പുറം തങ്ങന്മാരെ ഒതുക്കുന്ന നവീന പഠനങ്ങള്‍ പലപ്പോഴും മതകീയ സാമൂഹിക രംഗത്ത് അവര്‍ കൊണ്ടുവന്ന നവോത്ഥാന സംരംഭങ്ങള്‍ ദര്‍ശിക്കാതെ പോകുന്നു. കേരള ഇസ്‌ലാമിക നവോത്ഥാനത്തെ വക്കം മൗലവി മുതല്‍ കാണാന്‍ ശ്രമിക്കുന്ന 'നവീകരണ ഗവേഷകരി'ലൂടെയാണ് ഇത്തരം പഠനങ്ങള്‍ പലപ്പോഴും ഈ രീതിയില്‍ വക്രീകരിക്കപ്പെട്ടു പോയത്.
തീരദേശ മേഖലകളില്‍ നിന്ന് ഉള്‍നാടുകളിലേക്ക് ഇസ്‌ലാമിനെ വ്യാപിപ്പിക്കുന്നതിലും സജീവമാക്കുന്നതിലും മമ്പുറം തങ്ങളെപ്പോലുള്ള ഹദ്‌റമി സാദാത്തുമാരുടെ പങ്ക് ഇവിടെ പരാമര്‍ശിക്കേണ്ടതാണ്. കേരളത്തില്‍ ആദ്യ കാലങ്ങളില്‍ ഇസ്‌ലാം പ്രചരിച്ചതും സ്വാധീനമുളവാക്കിയതും കൂടുതലും തീരപ്രദേശങ്ങളിലായിരുന്നു. കടല്‍ വഴിയുള്ള ഇസ്‌ലാമിന്റെ ആഗമനം അത്തരമൊരു പ്രതിഭാസത്തിന് ഹേതുവായിട്ടുണ്ടാകാം. കൊടുങ്ങല്ലൂര്‍ തുടങ്ങി ആദ്യകാലങ്ങളില്‍ നിര്‍മ്മിക്കപ്പെട്ട മുസ്‌ലിം പള്ളികള്‍ അധികവും ചാലിയം, കൊയിലാണ്ടി, തുടങ്ങിയുള്ള തീരപ്രദേശത്താണെന്ന വസ്തുത അക്കാലത്ത് ഇസ്‌ലാമിക സ്വാധീനം ഇവിടങ്ങളിലായിരുന്നുവെന്ന് സൂചിപ്പിക്കുന്നു. എന്നാല്‍ മമ്പുറം തങ്ങളെപ്പോലുള്ള സയ്യിദുമാരിലൂടെയാണ് ഉള്‍നാടുകളില്‍ ഇസ്‌ലാമിന്റെ സ്വാധീനം പില്‍കാലങ്ങളില്‍ ശക്തമാക്കുന്നത്. ഇസ്‌ലാമിന്റെ വിമോചന സമത്വ ചിന്തയെ ജീവിതത്തിലൂടെ പ്രകടിപ്പിച്ച മമ്പുറം സയ്യിദുമാരിലൂടെ ഉള്‍നാടുകളിലുള്ള ധാരാളം കര്‍ഷകര്‍ ഇസ്‌ലാമിലേക്ക് കൂട്ടമായി വരികയും അങ്ങനെ അക്കാലയളവിലായി ഉള്‍പ്രദേശങ്ങളില്‍ ഇസ്‌ലാം ശക്തിപ്പെടുകയും ചെയ്തു. ''പതിനേഴ്, പതിനെട്ട് നൂറ്റാണ്ടുകളില്‍ ഉള്‍നാടന്‍ മുസ്‌ലിം സമൂഹം രൂപപ്പെട്ടുവെന്ന് കരുതാം. അന്ന് ഉള്‍നാടന്‍ പ്രദേശങ്ങളില്‍ അധ്വാനിച്ച് ജീവിച്ചിരുന്ന കീഴ്ജാതിക്കാരില്‍ പെട്ട ധാരാളം പേര്‍ ഇസ്‌ലാം മതം സ്വീകരിച്ചിരിക്കണം'' (ഗംഗാധരന്‍ , 113). മലബാറിലെ മുസ്‌ലിം ജനസംഖ്യയില്‍ മമ്പുറം തങ്ങളുടെ കാലത്ത് കാര്യമായ വര്‍ധനവുണ്ടായിട്ടുണ്ടെന്നത് ഈ വസ്തുതയെ സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തുന്നു. റവന്യൂ ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ നിര്‍ണയ പ്രകാരം മലബാറിലെ മുസ്‌ലിം ജനസംഖ്യ 1801 ലെ 170113 ല്‍ നിന്ന് 1851 ആയപ്പോഴേക്ക് 382330 ആയി വര്‍ധിച്ചിരുന്നു (മോയിന്‍ & മഹ്മൂദ് 2009, 149).
നിലവില്‍ പള്ളികള്‍ ഇല്ലാത്ത മലബാറിന്റെ ഉള്‍നാടുകളില്‍ പള്ളികള്‍ നിര്‍മ്മിക്കുകയും അവിടെയുള്ള മതസാമൂഹിക കാര്യങ്ങള്‍ക്ക് നേതൃത്വം നല്‍കാന്‍ യോഗ്യരായ അനുചരരെ നിയോഗിക്കുകയും ചെയ്തിരുന്നു. മലബാറിലെ നൂറിലേറെ പള്ളികള്‍ സയ്യിദ് അലവി തങ്ങളുമായി ബന്ധമുളളതായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. താനൂര്‍ വടക്കെ പള്ളി, കൊടിഞ്ഞി പഴയ ജുമുഅത്ത് പള്ളി, ചാപ്പനങ്ങാടി പള്ളി, കാനാഞ്ചേരി പള്ളി, മൂന്നിയൂര്‍ ഒടുങ്ങാട്ടു ചിന പള്ളി, വെളിമുക്ക് പള്ളി, മുട്ടിച്ചിറ പളളി, പൊന്‍മുണ്ടം പള്ളി തുടങ്ങിയവ അവയില്‍ ചിലതാണ്. പുതുതായി രൂപം കൊണ്ട ഇത്തരം പള്ളികളിലേക്ക് ഇസ്‌ലാമിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്കായി തങ്ങള്‍ തന്നെ ആളുകളെയും നിയോഗിച്ചിരുന്നു. പയ്യനാട് പള്ളിയിലേക്ക് സയ്യിദ് അബ്ദുര്‍ റഹ്മാന്‍ അഹ്ദല്‍ തങ്ങളെയും, കൊടിഞ്ഞി പള്ളിയിലേക്ക് സയ്യിദ് ഹുസൈന്‍ ജിഫ്രി തങ്ങളെയും ഇപ്രകാരം മമ്പുറം തങ്ങള്‍ നിയോഗിച്ചിരുന്നു (മോയിന്‍& മഹ്മൂദ് 2009, 164-65). സയ്യിദ് ഫദ്ല്‍ തങ്ങളും ഉള്‍നാടുകള്‍ കേന്ദ്രീകരിച്ച് പള്ളികളും ഇസ്‌ലാമിക കേന്ദ്രങ്ങളും നിര്‍മിക്കാന്‍ ശ്രമിച്ചിരുന്നു. മേലാക്കത്ത് പള്ളി സയ്യിദ് ഫദ്ല്‍ തങ്ങള്‍ നേതൃത്വം നല്‍കിയവയില്‍ ഒന്നാണ്.
ഹദ്‌റമി സാദാത്തുമാരുടെ ഈ സ്വാധീനമാണ് കേരളത്തലെ മുസ്‌ലിംകളെ ഉത്തരേന്ത്യയേക്കാള്‍ ഹദ്‌റമൗത്തുമായും മറ്റു ഹദ്‌റമികള്‍ കുടിയേറിയ ഇന്തോനേഷ്യ, മലായ, ജാവ, സിംഗപ്പൂര്‍, തിമോര്‍ തുടങ്ങിയ കിഴക്കേഷ്യന്‍ രാജ്യങ്ങളുമായും സാമ്യതയുള്ളവരായി മാറ്റിയത്. ഹദ്‌റമികള്‍ ശക്തമായ സ്വാധീനം പുലര്‍ത്തിയ ഈ പ്രദേശങ്ങളിലെല്ലാം സൂഫി സ്വാധീനമുള്ള ശാഫിഈ മദ്ഹബ് കാണാനാകുന്നതും ഇക്കാരണത്താലാണ്. മലബാറിലെ ചില പള്ളികളില്‍ ഇശാ-മഗ്‌രിബ് നിസ്‌കാരങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ ആചരിക്കപ്പെടുന്ന ഹദ്ദാദ് റാത്തീബ് സൂഫി ഇസ്‌ലാമിക പാരമ്പര്യത്തിന്റെ തുടര്‍ച്ചയാണ്. ഹദ്‌റമികള്‍ വന്നിട്ടുള്ള ഗുജറാത്ത്, ഹൈദരാബാദ്, കൊങ്കണ്‍, കോറമണ്ടല്‍ തുടങ്ങി ഇന്ത്യയിലെ മറ്റു സ്ഥലങ്ങളിലും ഈ ശാഫിഈ-സൂഫി ഇസ്‌ലാമിക പാരമ്പര്യം ദര്‍ശിക്കാനാകുന്നതും യാദൃശ്ചികമല്ല.
രാഷ്ട്രീയ രംഗത്തെ സയ്യിദുമാരുടെ ഇടപെടലുകള്‍ സമുദായത്തിന് വ്യക്തമായ ദിശാബോധവും രാഷ്ട്രീയമായ അസ്തിത്വവും നല്‍കി. മമ്പുറം സയ്യിദുമാരുടെ ബ്രിട്ടീഷ് വിരുദ്ധ നിലാപാടുകള്‍ മുതല്‍ സ്വതന്ത്ര്യാനന്തര ഭാരതത്തില്‍ വരെ ഹദ്‌റമി സയ്യിദുമാരുടെ രാഷ്ട്രീയ നേതൃത്വം അനുഭവിക്കാന്‍ ഭാഗ്യം സിദ്ധിച്ചവരാണ് കേരള മുസ്‌ലിംകള്‍. സയ്യിദ് അബ്ദുര്‍റഹ്മാന്‍ ബാഫഖി തങ്ങള്‍, സയ്യിദ് പൂക്കോയ തങ്ങള്‍, സയ്യിദ് മുഹമ്മദലി ശിഹാബ് തങ്ങള്‍, ഉമര്‍ ബാഫഖി തങ്ങള്‍, പി.വി.എസ്. മുസ്തഫ പൂക്കോയ തങ്ങള്‍ തുടങ്ങി കേരള മുസ്‌ലിം രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ അമരത്തിലെത്തിയ സാദാത്തുമാര്‍ ധാരാളമാണ്. മലബാറിലെ ഉള്‍നാടുകളില്‍ പ്രാദേശികമായും ഇത്തരം സാദാത്തുമാരുടെ നേതൃത്വം കാണാനാകും. പ്രാദേശികമായും മറ്റും ഒരേ രാഷ്ട്രീയ അസ്ഥിത്വത്തില്‍ നിലനിര്‍ത്തിക്കൊണ്ട് തങ്ങളുടെ കീഴിലുളള സമുദായത്തിന് അഭിമാനകരമായ നിലനില്‍പ് സാധ്യമാക്കിയതില്‍ ഈ നേതൃത്തിനുള്ള പങ്ക് ചെറുതല്ല.
സമാപനം
മുസ്‌ലിം കേരളത്തെ ഹദ്‌റമി സാദാത്തുമാരെ മാറ്റി നിര്‍ത്തിക്കൊണ്ടുള്ള വായന അപൂര്‍ണമായിരിക്കും. സാമൂഹിക, രാഷ്ട്രീയ മതകീയ രംഗത്തെ ഇവരുടെ സംഭാവനകള്‍ പല കാരണങ്ങളാലും ശരിയായ രീതിയില്‍ ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടില്ലെന്നത് സത്യമാണ്. അറബി, അറബി മലയാളം, മലയാളം തുടങ്ങിയ പ്രാഥമിക സ്രോതസ്സുകളില്‍ ഇപ്പോഴും പുറത്തുകൊണ്ട് വരാതെ കിടക്കുന്ന കാര്യങ്ങള്‍ അവസാന നൂറ്റാണ്ടുകളിലെ കേരള ഇസ്‌ലാമിക ചരിത്ര പരിസരം പഠിക്കുന്നതിന് വലിയ മുതല്‍കൂട്ടാണ്. പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിനു ശേഷം കേരളത്തിലെ ഇസ്‌ലാമിക പരിസരത്തില്‍ ഹദ്‌റമികള്‍ വരുത്തിയ നവോത്ഥാന മുന്നേറ്റം വിശാലമായ തലത്തില്‍ ഇനിയും പഠിക്കപ്പെടേണ്ടിയിരിക്കുന്നു.
